Op 15 mei 2023 was de persconferentie over de resultaten van de Participatieve Waarde Evaluatie over De Lelylijn. Samen met Staatssecretaris Vivianne Heijnen en Commissaris van de Koning Rene Paas besprak onze wetenschappelijk directeur Niek Mouter de resultaten. Ook spraken we met deelnemers van de raadpleging over hoe zij het vonden om via een PWE hun ideeën te delen met de overheid

Bekijk de video om hun ervaringen en die van Vivianne Heijen en Rene Paas te horen.

Benieuwd naar het rapport? Download het hier.

Onderzoekers van Human Experience & Media Design (HEMD) van de Hogeschool Utrecht, Populytics en NPBO (naast andere instituten en partners) zijn een samenwerking gestart om mechanismen van in- en uitsluiting in digitale participatieve bestuurspraktijken te bestuderen. Tijdens het onderzoek richten we ons op het zinvol betrekken van burgers bij bestuurspraktijken met behulp van digitale instrumenten. Dit onderzoeksproject maakt gebruik van een unieke intersectionele en ontwerpgerichte aanpak. In de huidige fase is er een samenwerken tussen een breed scala aan disciplines en belanghebbenden bij het ontwikkelen en uitvoeren van een onderzoeksvoorstel. 

Wat zijn de uitdagingen bij het betrekken van burgers? 

Hoewel veel gemeenten proberen burgers te betrekken bij hun beleids- en besluitvormingsprocessen, vaak via digitale instrumenten, vinden ze het moeilijk om bepaalde groepen burgers te bereiken. Deze groepen zijn bijvoorbeeld mensen met weinig vertrouwen in de overheid, gemarginaliseerde sociaaleconomische groepen en immigranten. Hierdoor komt er een kwetsbaarheid in de (online) samenleving die zich kan uiten in meerdere ongelijkheden: van kansen, sociale netwerken, fysieke, mentale en sociale gezondheid, en gevoelens van onveiligheid en ongelijke behandeling. Digitale instrumenten worden door gemeenten gezien als een middel om de democratische participatie en weerbaarheid te vergroten. Helaas kunnen deze instrumenten dus ook zorgen voor een bepaalde vorm van uitsluiting. Bovendien maakt digitalisering van een werkproces de gebreken ervan vaak eerder groter dan kleiner.  

Willen digitale instrumenten onze democratie versterken, de participatie van burgers en hun gevoel gehoord te worden vergroten zonder bestaande ongelijkheden te reproduceren, dan is een radicale aanpak van inclusief digitaal ontwerp nodig. Het is niet voldoende om in gemeenten over digitale instrumenten te beschikken waartoe alle burgers toegang kunnen krijgen. Integendeel, culturele barrières moeten worden weggenomen en burgers moeten worden gemotiveerd om digitale instrumenten te gebruiken, zodat zij zich gezien, gehoord en gerespecteerd voelen voor hun rol en bijdrage aan het participatieproces.  

Om dergelijke idealen te verwezenlijken is een ontwerpgericht heronderzoek van de onderliggende ideeën en praktijken van participatief bestuur nodig. Deze moet focussen op zowel het perspectief van beleidsmakers als van burgers, met name degenen die zich uitgesloten voelen van of onverschillig staan tegenover participatief bestuur. Dit onderzoek zal belangrijke spanningen en drijfveren blootleggen die een basis vormen voor het herontwerp van de mogelijke digitale instrumenten waarover bestuursorganen beschikken. 

Samenwerking met Populytics en NPBO 

Voor dit onderzoek kwam HEMD naar Populytics. Hierbij in hun eigen woorden hun motivatie om ons te benaderen.

“We zien Populytics als een waardevolle kennis- en praktijkpartner, aangezien zij innovatieve en unieke digitale participatie-instrumenten ontwikkelen. Daarom kan de rol van Populytics worden gezien als een case-study via hun online platform Wevaluate dat het mogelijk maakt om grote groepen burgers te raadplegen over elk beleidsdilemma. De tool is ervaringsgericht, wat betekent dat burgers de positie van de beslisser kunnen innemen in een online omgeving. Samen zoeken we naar inclusieve methoden om gebruikers meer macht en autonomie te geven over de manier waarop ze deelnemen aan de tool. Als zodanig zal Populytics een samenwerkingspartner zijn die toegang geeft tot hun tool en ruimte biedt voor co-design van prototypes en iteratieve testen van hun projecten.” 

• Onderzoekers HEMD/Saskia Pouw
  

Daarnaast werkt HEMD ook samen met onze partner NPBO. Het NPBO brengt ook praktijkervaring, expertise en voorbeelden (case studies) mee over goed werkende participatieprocessen, -formats en -methoden. NPBO heeft al inzichten in knelpunten en/of conventionele gewoonten die dialoog en participatie in de weg staan.  

“Daarnaast zijn beide partners experts op het gebied van besluitvormings- en participatietrajecten, die de waarden van de betrokken stakeholders weerspiegelen, met betrekking tot ingewikkelde (bestuurs)vraagstukken.” 

• Onderzoekers HEMD/Saskia Pouw 

Heeft het nut om burgers te betrekken bij beslissingen over gevoelige onderwerpen? Ja, burgers kunnen zeker hun ideeën en inzichten inbrengen als het gaat om gevoelige onderwerpen zoals het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) bij defensie. In Australië overleggen we momenteel met burgers over wat zij belangrijk vinden bij het ontwerpen van “autonome systemen”.

Via onze PWE-raadpleging kunnen Australiërs kiezen welke waarden volgens hen een grotere of kleinere rol moeten spelen bij het ontwerp van verschillende systemen, zoals autonome mijnenvegers of onderzeeërs. De verzamelde inzichten kunnen ontwikkelaars van autonome systemen helpen hun ontwerpen te verbeteren.

Onze onderzoeker, Lotte Fillerup, heeft onlangs een wetenschappelijk artikel over dit onderzoek gepresenteerd op de fPET-conferentie van de TU Delft. Daarnaast gaf onze medeoprichter en directeur projecten, Shannon Spruit, een workshop over dit onderzoek in het Asser instituut.

Door burgers bij deze discussies en raadplegingen te betrekken, kunnen we ervoor zorgen dat de ontwikkeling en het gebruik van AI bij defensie in overeenstemming is met maatschappelijke waarden en prioriteiten. Het is essentieel dat we een open dialoog en samenwerking aangaan om ervoor te zorgen dat opkomende technologieën op verantwoorde en ethische wijze worden ontwikkeld en toegepast.

In samenwerking met het RIVM onderzocht Populytics eind 2022 hoe burgers verschillende gezondheids- en andere maatschappelijke gevolgen van coronabeleid ten opzichte van elkaar wegen.

We voerden een discreet keuze-experiment (DCE) uit onder 2.181 Nederlandse volwassenen waarin deelnemers zes maatschappelijke effecten van coronabeleid tegen elkaar moesten afwegen:

• het aantal extra overlijdens (oversterfte)
• aantal extra mensen met langdurige lichamelijke klachten
• aantal extra mensen met langdurige mentale klachten
• aantal extra mensen dat te weinig geld heeft om van te leven
• mate waarin ziekenhuizen operaties moeten uitstellen
• mate waarin de maatregelen individuele vrijheden beperken

Op het moment dat het onderzoek werd uitgevoerd was de epidemiologische situatie met betrekking tot het virus relatief rustig, maar er was nog wel onzekerheid over hoe de winter zou gaan verlopen met zowel COVID-19 als andere respiratoire infectieziekten zoals influenza. Adviezen voor de algemene bevolking betroffen zelftesten en isolatie bij klachten, hygiëne en beschermen van mensen met een kwetsbare gezondheid.

Belangrijkste resultaten

• De gemiddelde Nederlander weegt alle uitgevraagde maatschappelijke gevolgen van het coronabeleid substantieel mee, het is niet zo dat één soort maatschappelijk gevolg allesoverheersend is. Dit illustreert het belang dat inwoners van Nederland hechten aan een bredere maatschappelijke afweging bij beleid op dit moment in de pandemie.
• Bij het afwegen van de in het onderzoek aangeboden maatschappelijke gevolgen kent de gemiddelde deelnemer relatief het grootste belang toe aan ‘uitstel van dringende operaties met één maand en niet-dringende operaties met vijf maanden’ en ‘maatregelen die leiden tot substantiële inperking van individuele vrijheden’ (zoals het sluiten van de horeca). Nederlanders vinden het sluiten van de horeca alleen acceptabel als daar een groot aantal COVID-19 sterfgevallen mee kan worden voorkomen (meer dan 4.800). Het nemen van maatregelen om sterfgevallen te voorkomen is voor burgers in dit stadium van de pandemie geen vanzelfsprekend en overtuigend argument.
• Er is geen bewijs dat matige beperking van individuele vrijheden (zoals mondkapjes of testen bij evenementen) invloed had op keuzes. Dit suggereert dat de ervaren beperking niet wordt meegewogen ten opzichte van de andere maatschappelijke indicatoren.
• Er waren duidelijke verschillen tussen burgers in het belang dat aan verschillende maatschappelijke gevolgen wordt toegekend. Drie groepen konden onderscheiden worden. Een grote groep (46%) weegt het voorkomen van uitstel van operaties sterk mee. In deze groep zijn jongeren en mensen met een chronische aandoening relatief sterk vertegenwoordigd. Een andere grote groep van ongeveer 40% van de deelnemers weegt inkomensproblemen, mentale klachten en het voorkomen van strenge maatregelen die individuele vrijheden beperkingen zwaarder mee. De laatste groep van 15% van de deelnemers kent relatief veel waarde toe aan het voorkomen van psychische en mentale problemen. Chronisch zieken zijn ondervertegenwoordigd in deze groep.

Wetenschappelijke publicatie over dit onderzoek.

Moet Nederland waterstof kopen uit het buitenland? Of juist kleine kerncentrales hier bouwen? Of heeft een andere maatregel jouw voorkeur? In opdracht van de Tweede Kamer ontwikkelden de TU Delft en Populytics een landelijke raadpleging over het klimaat. Vanaf vandaag kunnen alle Nederlanders hun advies geven aan de politiek.

Klimaatverandering leidt steeds tot nieuwe keuzes en dilemma’s. Bijvoorbeeld doordat we minder fossiele energie kunnen gebruiken en het energiesysteem moet veranderen, en doordat we zelf duurzamer moeten consumeren.

De keuzes die nu gemaakt worden door de politiek hebben gevolgen voor iedereen die in Nederland woont en werkt. Daarom wil de Tweede Kamer graag advies krijgen van veel verschillende mensen via de Nationale Klimaatraadpleging 2023.

Kamerleden in gesprek met inwoners

De Kamerleden Raoul Boucke, Joris Thijssen en Silvio Erkens hebben meegedacht over het ontwerp van de raadpleging. “Het tegengaan van de gevaarlijke opwarming van de aarde is de grootste uitdaging van onze tijd,” aldus Raoul Boucke (D66). “We willen een eerlijke en rechtvaardige omslag naar een schone toekomst. Nu is de beurt aan inwoners en volksvertegenwoordigers om samen te bespreken hoe we die omslag het beste kunnen maken.”

Joris Thijssen (PvdA) voegt toe: “Mensen hebben dondersgoed door dat er snel actie ondernomen moet worden om verdere klimaatverandering te stoppen. Ik verwacht dat de gedeelde wijsheid van mensen die meedoen met de klimaatraadpleging zal laten zien dat zij in staat en bereid zijn om lastige keuzes te maken zodat iedereen de omslag naar een klimaatneutrale samenleving mee kan maken. Ik ben razend benieuwd wat eruit komt.”

Silvio Erkens van de VVD: “De Klimaatraadpleging is voor mij als volksvertegenwoordiger heel waardevol. Belangengroepen weten hun weg meestal wel te vinden naar den Haag. Via de raadpleging krijgt ook de burger een sterkere stem. Bovendien worden de deelnemers tijdens de raadpleging goed geïnformeerd over het hele plaatje waardoor zij een gebalanceerde afweging kunnen maken over hoe zij een schoon, betrouwbaar en betaalbaar energiesysteem voor zich zien. Ik zie uit naar de resultaten!”

Neem plaats op de blauwe stoel in de Tweede Kamer

In de Nationale Klimaatraadpleging van 2023 kunnen Nederlanders als het ware op een van de blauwe stoelen in de Tweede Kamer plaatsnemen. De Klimaatraadpleging van 2023 gaat over twee onderwerpen.

Allereerst over keuzes die de Tweede Kamer moet maken over de energievoorziening van de toekomst. Gaan we kerncentrales bouwen, of gaan we biomassa gebruiken? Gaan we op veel plekken in het land CO2 en waterstof opslaan? En hoe gaan we in de toekomst onze huizen verwarmen? Bij elke keuze die de deelnemers maken krijgen zij informatie over hoe afhankelijk Nederland is van andere landen voor onze energie en wat de kosten zijn voor de samenleving.

Ten tweede gaat de raadpleging over wat een eerlijke verdeling is van grondstoffen gebruik tussen de huidige generaties en toekomstige generaties. Om onze huidige levensstijl te ondersteunen hebben we ieder jaar 7 keer de oppervlakte van Nederland nodig. Blijven Nederlanders en de rest van de wereldbevolking dit te lang doen? Dan raakt de aarde uitgeput en is er weinig tot niets meer over voor mensen in de toekomst. Moet de Tweede Kamer strengere maatregelen nemen zoals vervuilende keuzes duurder maken voor een eerlijkere grondstoffen verdeling? Bijvoorbeeld door vlees en zuivel duurder te maken. Of moet de overheid vervuilende keuzes verbieden? Bijvoorbeeld vliegen binnen 500 kilometer. Welke strengere maatregelen moet de Tweede Kamer nemen om te zorgen dat de aarde leefbaar blijft voor mensen in de toekomst? Hierover kunnen Nederlanders advies geven in de Landelijke Klimaatraadpleging.

Deelnemers krijgen uitgebreid de mogelijkheid om hun keuzes te motiveren en te nuanceren. Dit levert een scherp beeld op van hun waarden, zorgen en de kansen die zij zien.

Doe mee via: www.klimaatraadpleging.nl

Van 9 maart tot en met 21 april kunnen alle Nederlanders de politiek adviseren over klimaatbeleid.

Methode ontwikkeld door Nederlandse wetenschappers  

De raadpleging wordt uitgevoerd op basis van de innovatieve, wetenschappelijke methode Participatieve Waarde Evaluatie (PWE). Deze methode is ontwikkeld door wetenschappers van onder meer de TU Delft. Dit is de eerste keer dat de Tweede Kamer opdracht heeft gegeven voor een PWE-raadpleging en ook is het de eerste keer dat Tweede Kamerleden hebben meegedacht over het ontwerp van de raadpleging. De methode wordt nu ook in Peru en Noorwegen gebruikt om burgers te betrekken bij energiebeleid.